วรรรณกรรมท้องถิ่นเรื่อง นางแตงอ่อน: ภาระกิจพิเศษ สรุปเนื้อหาวรรณกรรมท้องถิ่นเรื่อง นางแตงอ่อน

วิชาวรรณกรรมท้องถิ่น

เรื่อง นางแตงอ่อน

จัดทำโดย

นางสาวจินตนาพร หล่อยดา
ชั้นปีที่ ๓ หมู่ ๒

รหัสนักศึกษา ๕๗๒๑๐๔๐๖๒๐๒

เสนอ

อาจารย์วัชรวร วงศ์กัณหา

รายงานนี้เป็นส่วนหนึ่งของรายวิชาวรรณกรรมท้องถิ่น
ภาคเรียนที่ ๒ ปีการศึกษา ๒๕๕๙
สาขาวิชาภาษาไทย คณะครุศาสตร์
มหาวิทยาลัยกาฬสินธุ์

คำนำ

รายงานฉบับนี้เป็นส่วนหนึ่งของรายวิชาวรรณกรรมท้องถิ่น(๑๐๑๓๓๑๙) เป็นการศึกษาเรียนรู้ด้วยตนเองนี้เกี่ยวกับเรื่องนางแตงอ่อน ซึ่งเป็นนิทานพื้นบ้านที่มีเนื้อหาเกี่ยวกับวรรณกรรมพื้นบ้าน อีกทั้งทำให้ได้รับความรู้และเป็นแนวทางแก่ผู้ที่สนใจศึกษาต่อไป

การศึกษานี้ ได้รับความช่วยเหลือและคำแนะนำเป็นอย่างดี จากท่านอาจารย์วัชรวร วงศ์กัณหา ที่ให้คำแนะนำในการรวบรวม ผู้จัดทำจึงใคร่ขอขอบพระคุณทุกท่านมา ณ โอกาสนี้ด้วย

ผู้จัดทำ
นางสาวจินตนาพร หล่อยดา

ภาระกิจพิเศษ สรุปเนื้อหาวรรณกรรมท้องถิ่น เรื่อง นางแตงอ่อน

บทที่ ๑
สรุปเนื้อหาวรรณกรรมท้องถิ่น เรื่องนางแตงอ่อน

๑.๑ เรื่องย่อนางแตงอ่อน

เมืองนครศรี เจ้าเมืองนามว่าพระยาโกศรี มเหสีนามว่า ศรีสุพรรณ มีโอรสนามว่า มหาวงษ์ ท้าวมหาวงศ์ชอบต่อไก่ วันหนึ่งมหาวงษ์ ไปต่อไก่ในป่าพร้อมบริวารไพร่พล เกิดพลัดหลงป่า ไปนอนอยู่ข้างแม่น้ำแล้วฝันเห็นนางแตงอ่อน จึงให้บริวารดำน้ำลงไปดู ปรากฏว่ามีหญิงงามอยู่จริง มหาวงษ์จึงรีบเดินทางกลับเมืองให้พ่อไปขอธิดาจระเข้ชื่อนางแตงอ่อน ผู้มีรูปกายเป็นมนุษย์มาเป็นมเหสี แต่ได้มีเศรษฐีเฒ่าไอยะกานำบุตรีทั้งห้ามาถวายมหาวงษ์ เมื่อท้าวมหาวงษ์ไปคล้องช้างเผือกในป่า นางแตงอ่อนประสูติโอรส นางจึงถูกเฒ่าไอยะกาและบุตรีทั้งห้าเปลี่ยนโอรสของนางเป็นจระเข้ และโอรสจริงเอาใส่ไหไปฝังดิน เทพธิดาจึงนำไปเลี้ยงไว้บนสวรรค์ และตั้งชื่อว่า พระเกษสุริวงษ์ นางแตงอ่อนจึงถูกท้าวมหาวงษ์ขับไล่ออกจากเมืองเพราะประสูติโอรสเป็นจระเข้ นางแตงอ่อนกลับไปเมืองหากุมภาพี่ชายผู้ปกครองเมืองสืบต่อจากบิดา พี่ชายรู้ข่าวเกิดความเคียดแค้น กุมภามอบเมืองให้กอระกันผู้น้องชายปกครองต่อ ส่วนตนกับแตงอ่อน ได้บวชเป็นฤๅษี เพื่อเรียนวิชาไว้แก้แค้นมหาวงศ์ ซึ่งขับไล่น้องสาวตน สุริวงษ์ได้ศึกษาวิชาการต่าง ๆ และได้ลงมาพบว่ามารดาตนถูกยักษ์หัตถะจักร์ลักพาตัวไป ได้ตามมารดาคืน และรบกับยักษ์จนได้ชัยชนะ มหาวงษ์รู้ความจริงว่าแตงอ่อนถูกใส่ความและเกษสุริวงษ์คือลูกของตน มหาวงษ์โกรธเฒ่าไอยะกาและบุตรีทั้งห้ามาก จึงได้ขับไล่ออกจากเมือง จากนั้นสุริวงษ์ได้พานางประทุมมา นางจันทร์หอม นางอินทร์ทอง และนางคำหยาด ซึ่งยักษ์ได้ลักพามาไว้มาเป็นมเหสี สุริวงษ์ก็ได้พามารดากลับบ้านเมือง และครองเมืองนครศรีสืบมา

๑.๒ ที่มาของหนังสือ

๑. ต้นฉบับ : มาจากใบลาน เป็นอักษรไทยน้อย วัดป่าเทพนิมิต
บ้านผาขาม ตำบลบริบูรณ์ อำเภอสีชมพู
จังหวัดขอนแก่น

๒. ปีที่แต่ง : ไม่ปรากฏ

๓. ผู้เรียบเรียง : เตชวโรภิกขุ (อินตา กวีวงศ์)

๔. สำนักพิมพ์ : บริษัท ขอนแก่น คลังนานาธรรม จำกัด

๕. ปีที่พิมพ์ : ๒๕๔๖

บทที่ ๒

วิเคราะห์เนื้อเรื่อง

๒.๑ วิเคราะห์ชื่อเรื่อง นางแตงอ่อน

นิทานเรื่อง นางแตงอ่อน ตั้งชื่อมาจากตัวละครเอกฝ่ายหญิง ซึ่งมีชื่อว่า “แตงอ่อน” และได้มีการระบุสรรพนามของเพศหญิงว่า “นาง” จึงได้ตั้งชื่อนิทานว่า นางแตงอ่อน

๒.๒ แก่นเรื่อง

คนที่กระทำในสิ่งที่ดีย่อมได้ผลดีตอบแทน คนที่กระทำในสิ่งที่ไม่ดีย่อมได้รับผลจากการกระทำของตนเอง (ทำดีได้ดี ทำชั่วได้ชั่ว)

๒.๓ แก่นเรื่อง

๒.๔ โครงเรื่อง

นิทานเรื่องนางแตงอ่อนมีการเล่าเรื่องตามลำดับเวลาหรือเรียงตามลำดับเหตุการณ์

การเปิดเรื่อง

- เริ่มด้วยการกล่าวถึงเมืองโกสี มีพระยาโกสีปกครองเมือง มีนางศรีสุพรรณเป็นมเหสี มีท้าวมหาวงษ์เป็นโอรส ชาวเมืองอยู่เย็นเป็นสุข

การดำเนินเรื่อง

- มหาวงษ์ไปต่อไก่ในป่า หลงป่า ฝันเห็นนางแตงอ่อน

- มหาวงษ์ให้บริวารดำน้ำลงไปดูนางแตงอ่อน

- มหาวงษ์ให้พ่อไปขอนางแตงอ่อน และรับนางแตงอ่อนเข้ามาอยู่ในเมืองโกสี

- เศรษฐีเฒ่าไอยะกานำบุตรีมาถวายมหาวงษ์

- ขณะที่มหาวงษ์ไปคล้องช้างเผือก นางไอยะกานำจระเข้มาเปลี่ยนโอรสของนางแตงอ่อน และใส่ความนางแตงอ่อน เพราะหวังให้บุตรีทั้งห้าได้ขึ้นเป็นใหญ่แทน

- นางแตงอ่อนถูกไล่ออกจากเมือง นางจึงไปหาพี่ชายที่เป็นจระเข้ และได้ไปบวชในป่า

- เทพธิดาจึงนำพระเกษสุริวงษ์ไปเลี้ยงไว้บนสวรรค์ และสอนวิชาต่าง ๆ ให้

- เกษสุริวงษ์ได้พบกับมหาวงษ์ผู้เป็นบิดา

- นางแตงอ่อนถูกยักษ์หัตถะจักรลักพาตัวไป

- เกษสุริวงษ์รบกับยักษ์หัตถะจักรได้รับชัยชนะ ช่วยมารดาและพากลับเมืองโกสี

การปิดเรื่อง

- มหาวงษ์รู้ความจริงที่เฒ่าไอยะกาและบุตรีทั้งห้าใส่ความนงแตงอ่อน จึงถูกขับไล่ออกจากเมือง สุริวงษ์ครองเมืองโกสีต่อจากท้าวมหาวงษ์

๒. ๕. ตัวละคร

ตัวละครเอก

- ท้าวมหาวงษ์ โอรสของพระยาโกศรีกับนางศรีสุพรรณแห่งเมืองโกสี มีรูปงาม มีนิสัยใจร้อน หูเบา ฟังความข้างเดียว

- นางแตงอ่อน ธิดาของพระยาจระเข้ แต่มีรูปร่างเป็นคน มีรูปร่างสวยงามดังนางเทพ มีความซื่อสัตย์ และภักดีต่อสามีรู้จักอ่อนน้อมถ่อมตน ใจกว้าง และรู้จักให้อภัย

- เกษสุริวงษ์ โอรสของท้าวมหาวงษ์กับนางแตงอ่อน มีความเมตตากรุณา และมีความกตัญญูต่อบิดามารดา

ตัวละครรอง

- พระยาโกศรี เป็นบิดาของท้าวมหาวงษ์ ผู้ครองเมืองโกสี

- ศรีสุพรรณ เป็นมารดาของท้าวมหาวงษ์

- พระยากุมพล เป็นจระเข้ บิดาของนางแตงอ่อน

- เฒ่าไอยะกา เป็นเศรษฐีที่นำลูกสาวทั้งห้ามาถวายมหาวงษ์

- นางทั้งห้า เป็นลูกสาวเฒ่าไอยะกา อและเป็นสนมของท้าวมหาวงษ์

- นางเทพ เป็นผู้ที่เลี้ยงดูเกษสุริวงษ์ และสอนวิชาต่าง ๆ ให้

- กุมภา เป็นจระเข้พี่ชายของนางแตงอ่อน

- กอระกา เป็นจระเข้น้องชายกุมภา

- ยักษ์หัตถะจักร เป็นยักษ์ที่ลักพาตัวนางแตงอ่อนไป

๖. ภาษา

นิทานพื้นบ้านเรื่องนางแตงอ่อนมีการใช้ภาษาในการเขียนแบบร้อยกรองคือเป็นนิทานคำกลอนภาคอีสาน ในเรื่องมีการใช้ถ้อยคำและโวหารภาพพจน์ ใช้ภาษาได้ไพเราะสละสลวยและเหมาะสม เพื่อให้ผู้อ่านเกิดจินตนาการความรู้สึกนึกคิด มองเห็นคุณค่าและได้รับประโยชน์จากนิทานเรื่องนี้

- การใช้ถ้อย ได้แก่ การเลือกสรรคำ การใช้คำไวพจน์ การใช้คำสัมผัส การใช้คำซ้อน การใช้คำซ้ำ

- การใช้โวหาร ได้แก่ บรรยายโวหาร พรรณนาโวหาร เทศนาโวหาร สาธกโวหาร

- การใช้ภาพพจน์ ได้แก่ อุปมา อุปลักษณ์ อติพจน์ สัญลักษณ์ บุคลาธิษฐาน ปฏิรูปพจน์ ปฏิภาคพจน์

๒.๗ ฉากและสถานที่

ฉากหลัก

ฉากเมืองโกสี

- มีพระยาโกสีเป็นผู้ครองเมือง นางศรีสุพรรณเป็นมเหสี และท้าวมหาวงษ์เป็นโอรสเป็นเมืองที่มีความอุดสมบูรณ สงบสุข ผู้คนอยู่อย่างเป็นสุข

ฉากป่า

- มหาวงษ์ไปเที่ยวเล่นในป่า

- มหาวงษ์ไปคล้องช้างเผือกในป่า

- นางแตงอ่อนถูกไล่ออกจากเมืองโกสีแล้วเดินทางกลับเมืองของนาง

- นางแตงอ่อนและกุมพาเดินป่าไปเรียนวิชาเพื่อแก้แค้นมหาวงษ์ และบวช

ฉากรอง

เมืองใต้น้ำ

- มีพระยากุมพลซึ้งเป็นจระเข้ครองเมือง มีธิดาคือนางแตงอ่อน เป็นเมืองที่มีความงดงาม กว้างใหญ่

เมืองสวรรค์

- เป็นเมืองของเทวดา นางฟ้า ซึ่งนางเทพนำเกษสุริวงษ์เลี้ยงดู

เมืองยักษ์หัตถะจักร

- เป็นเมืองที่ยักษ์หัตถะจักรลักพาตัวนางแตงอ่อนไปขัง

บทที่ ๓

ความโดดเด่นของโครงเรื่อง

นิทานพื้นบ้านเรื่องนางแตงอ่อนเป็นนิทานคำกลอนอีสาน ใช้ภาษาอีสานตลอดทั้งเรื่อง มีการใช้ภาษาที่ไพเราะสละสลวย อ่านเข้าใจง่าย มีโครงเรื่องที่ไม่ซับซ้อน เป็นการเล่าถึงเรื่องราวความรักของนางแตงอ่อนที่ต้องเผชิญกับอุปสรรคต่าง ๆ มากมาย และเป็นวรรณกรรมอีสานที่มีความโดดเด่นในการบรรยายฉากการคล้องช้างได้อย่างชัดเจน ทำให้เกิดความเพลิดเพลิน สนุกสนาน และยังให้ข้อคิดคติเตือนใจในการดำเนินชีวิตแก่ผู้อ่าน

บทที่ ๔

การนำไปประยุกต์ใช้